Weduwenpensioen en alimentatie

Soera 2:240-242

In vers 232 en 234 begon de koranschrijver over verstoten vrouwen en over weduwen. Na een onderbreking van twee verzen komt hij op die onderwerpen terug. De structuur van vers 240 lijkt veel op die van vers 234.

240. Wie sterft en vrouwen achterlaat moet zorgen voor een jaar lang onderhoud zonder haar uit (huis) te sturen, maar als zij weggaat treft jullie geen blaam voor wat zij dan op eigen gelegenheid doet, mits wettig. Allah is machtig en wijs.

Nou, allereerst is Allah kennelijk niet bij machte voor de vrouw te zorgen, in financieel of moreel opzicht, dus die laatste zin had de schrijver hier wel achterwege kunnen laten. Maar er is iets gekkers aan de hand met dit vers. "Wie sterft...", zo begint het, maar hoeveel mannen voelen hun levenseinde zo ver van tevoren naderen dat ze nog prachtige financiële regelingen voor hun aanstaande weduwen kunnen treffen? Aan het opbouwen van een pensioen moet je toch veel eerder beginnen? Het zou dus verstandiger zijn geweest als de schrijver was begonnen met: "Wie trouwt en een inkomen heeft, laat hij daarvan sparen voor..." Dan is er tenminste nog een redelijke kans dat er bij overlijden genoeg is om de vrouw(en) een jaar lang voldoende inkomen te geven. Maar zoals de schrijver het nu voorstelt, en wat volgens Allah "wijs" is, is de kans groot dat het weduwenpensioen droog brood of minder betekent.

In de Bijbel, zowel in het Oude als het Nieuwe deel, worden de gelovigen ertoe opgeroepen voor de weduwen in hun midden te zorgen. Zulke collectieve voorzieningen werken tenminste. Maar volgens de Koran moeten weduwen het na een jaartje zelf uitzoeken, of eerder al, namelijk als de man plotseling komt te overlijden en/of als hij niets voor haar heeft geregeld. Dat de moslims in haar omgeving volgens de Koran "geen schuld" hebben als ze de weduwen na dat jaar aan haar lot overlaten is dan wel heel minimaal, om niet te zeggen onbeschaamd. Moslimmannen komen er makkelijk vanaf. Dat er niet gedreigd wordt met hel en verdoemenis als mannen nalaten voor hun vrouwen een pensioen te regelen is in dit verband ook opvallend - meestal is de Koran niet zo vrijblijvend.

We hebben nu gezien hoe "goed" er volgens de Koran voor weduwen moet worden gezorgd, hoe zou er moeten worden omgegaan met vrouwen die door hun nog levende mannen het huis uit worden gebonjourd? Dat lezen we in het volgende vers:

241. En voor gescheiden vrouwen een redelijke voorziening, een plicht voor de oppassenden.

Twee dingen. Er is hier sprake van een plicht zonder sanctie. We weten allemaal wat er gebeurt als je iets moet doen maar er geen straf op staat als je het nalaat. In dit geval is het nog sterker: als de man deze plicht verzaakt houdt hij een hoop geld over. En op de tweede plaats: niets lezen we hier over een onafhankelijke instantie die vaststelt wat "redelijk" is, noch komt er een rechter aan te pas die het betalen van alimentatie kan afdwingen. Wat deze halfzachte regel in de praktijk betekent, laat zich raden.

242. Zo maakt Allah jullie zijn openbaringen duidelijk, zodat jullie zullen begrijpen.

Inderdaad: voor wie nog dacht dat Allah zich bekommert om vrouwen die (tegen hun wil) alleen komen te staan, is dit een ware openbaring.