Jozef (2)

Soera 12:20-25,35

In wat voorafging konden we lezen dat onbekende reizigers Jozef uit de put haalden en hem meenamen als handelswaar. Het volgende vers lijkt het logische vervolg, maar is eigenlijk een stap terug in de geschiedenis:

20. En zij verkochten hem voor een klein prijsje, enkele ziverstukken, zij waren wat dat betreft van de onverschilligen.

Dit kan niet slaan op de handelaars, want een béétje handelaar probeert een zo goed mogelijke prijs voor zijn waar te krijgen. Dus moet het slaan op de broers; sommige vertalers voegen die interpretatie dan ook in.

Er is toch nog wel een probleem met dit vers. In Genesis lezen we namelijk dat de broers Jozef verkochten voor niet enkele maar twintig zilverstukken.Wij kunnen achteraf niet goed beoordelen of dat duur was of juist goedkoop. Genesis doet daar ook geen mededelingen over. Maar de koranschrijver meent het millennia later wél te weten en noemt het 'een klein prijsje'. Dit is nodig om vervolgens te kunnen beweren dat de broers op die manier hun minachting voor Jozef toonden. En hier hebben we dan weer zo'n voorbeeld van een koranisch stokpaardje: het zwartmaken van Israëlieten. Toegegeven, wat de zonen van Jacob volgens Genesis deden was ook niet fraai, maar de Koran doet er graag nog een schepje bovenop.

Verder:

21. En de Egyptenaar die hem kocht, zei tegen zijn vrouw: geef hem een eervol verblijf, misschien zal hij ons van dienst zijn, of we nemen hem aan als zoon. En zo vestigden wij Jozef in het land, en we zouden hem de betekenis van verhalen leren. En Allah is meester over zijn zaak, maar de meeste mensen weten het niet.

Alweer geeft de Koran een rare draai aan dit verhaal. Volgens Genesis nam de man (daar heeft hij ook een naam, Potifar) Jozef gewoon in dienst, maar omdat Jozef zijn werk zo goed deed kreeg hij stap voor stap steeds meer verantwoordelijkheden. In de Koran is het daarentegen meteen prijs, alsof de Egyptenaar al weet dat hij goud in huis heeft. Waarom de Koran hem zo nodig helderziende gaven moet toedichten is onduidelijk. Of is Potifar soms ook één van die pre-islamitische islamitische Profeten?

22. En toen hij volwassen was, gaven wij hem wijsheid en kennis; en zo belonen wij wie goed doen.

23. En zij in wier huis hij was probeerde hem te laten toegeven. Ze sloot de deuren en zei: Kom! (Hij zei:) Allah! Mijn heer heeft mij een goede positie gegeven; de onrechtvaardigen zullen niet slagen.

24. Zeker, ze viel voor hem, en hij zou ook voor haar gevallen zijn, ware het niet dat hij het bewijs van zijn heer had gezien. Wij hielden slechtheid en onfatsoenlijkheid van hem vandaan; hij was een van onze trouwe dienaren.

In vers 22 en  24 lezen we dat Allah Joesef wijsheid en kennis geeft, als beloning, en er een stokje voor steekt dat Joesef een scheve schaats rijdt, omdat hij trouw is. Volgens mij is het precies andersom: iemands trouw blijkt juist uit het niet rijden van scheve schaatsen. Maar vooruit. Wat er dan precies gebeurt, laat het volgende vers ons zien:

25. Ze renden samen naar de deur, en zij trok zijn hemd van zijn rug. Ze kwamen haar echtgenoot bij de deur tegen. Zij zei: wat is de straf voor hem die uw vrouw kwaad wil doen, anders dan gevangenschap of een pijnlijke kwelling?

In een notendop wordt deze spannende passage samengevat - alleen verkeerd. In het echte verhaal grijpt deze vrouw Jozef eerst bij zijn kleed en trekt haar naar zich toe, maar hij rukt zich los (met achterlating van het kledingstuk) en rent naar buiten. Als de heer des huizes thuiskomt (niet precies op het moment dat Jozef bij de deur staat, maar later) treft hij daar alleen zijn vrouw aan. Die heeft intussen de tijd gehad om een verhaal te verzinnen waarin zij vrijuit gaat en Jozef juist niet.

Het onwaarschijnlijk snelle Koranverhaal heeft echter een wending genomen waarin Joesef zijn onschuld kan bewijzen, wat hij dan ook doet, en met succes. Precies het tegenovergestelde van het originele verhaal. Desalniettemin - en nu wordt het pas echt raar - gaat Joesef toch de gevangenis in:

35. Toen scheen het hen toe, nadat zij de bewijzen (van zijn onschuld) hadden gezien, dat zij hem voor een zekere tijd gevangen moesten zetten.

Tussen vers 25 en vers 35 gebeuren er nog wat vreemde dingen die uit een heel ander verhaal weggelopen lijken. Maar met vers 35 is er weer aansluiting op het verhaal in Genesis - zodat de schrijver er opnieuw van kan afwijken.